Thời gian gần đây, Công ty luật TNHH Viny nhận tư vấn cho ngày càng nhiều các khách hàng là những hộ dân có đất bị thu hồi. Một trong những vấn đề mà đối tượng khách hàng này thường gặp phải là họ chưa nắm rõ lý do mà đất nhà mình bị thù hồi và việc thu hồi này thuộc trường hợp nào. Trong nội dung bài viết này sẽ phân biệt rõ những trường hợp Nhà nước trực tiếp thu hồi đất (người bị thu hồi không được quyền thỏa thuận – Tham khảo bài viết Trình tự, thủ tục khi Nhà nước thu hồi đất theo quy định pháp luật đất đai) và trường hợp nào không phải do Nhà nước trực tiếp thu hồi đất (người bị thu hồi có quyền thỏa thuận).
I. Những trường hợp Nhà nước trực tiếp thu hồi đất
Nhà nước sẽ là người trực tiếp tiến hành thu hồi đất của chủ sử dụng đất khi cần đất để thực hiện các công việc góp phần xây dựng phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng, văn hóa, chính trị, cũng như các lợi ích lớn lao khác, các nguy hại có thể xảy ra cho toàn thể cộng đồng.
Ngoài ra, Nhà nước cũng tiến hành thu hồi đất khi chủ sử dụng đất vi phạm các quy định về đất đai hoặc không có nhu cầu sử dụng đất nữa. Trong các trường hợp này, khi tiến hành thu hồi đất, căn cứ vào khung giá đất cụ thể tại vị trí đất bị thu hồi, chủ sử dụng đất sẽ được đền bù các chi phi phí về đất theo khung giá cố định và không có quyền thỏa thuận. Các trường hợp cụ thể mà Nhà nước thu hồi đất được quy định chi tiết từ Điều 61 đến Điều 65 của Luật Đất đai 2013, bao gồm:
1. Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh
2. Thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng
3. Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai
4. Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người
II. Những trường hợp Chủ đầu tư phải thỏa thuận để GPMB
Ngoài 4 trường hợp Nhà nước trực tiếp thu hồi đất nêu trên, những trường hợp còn lại, chủ sử dụng đất có quyền căn cứ vào khung giá đất và giá trị thị trường tại thời điểm thu hồi đất để thương lượng, thỏa thuận với các chủ đầu tư dự án về mức bồi thường GPMB hợp lý, hợp lệ.